Het teruggevonden voorhangsel van de Lochemse Synagoge

Voor de verwoesting van het interieur van de synagoge stond tegen de oostelijke muur, onder het raam met de Davidster, de heilige arke. De benaming in het Hebreeuws luidt Aròn hakkódesj. Het was een soort kast die afgesloten kon worden en waarin zich de wetsrollen (Torah-rollen) bevonden. Hoewel in principe één Torah-rol voldoende zou moeten zijn beschikken actieve joodse gemeenten in de regel over meerdere exemplaren die elk zijn toegedekt met een Torah-manteltje. De wetsrollen worden tijdens de hoofddienst uit de arke gehaald en vanaf de Biema, de verhoging met lezenaar, wordt er uit voorgelezen. De Bima staat centraal in de dienst en dus ook in het interieur van de synagoge. De heilige arke staat voor het Allerheiligste in de synagoge en is gescheiden van het Heilige, de gebedsruimte, door middel van een gordijn dat respectvol Voorhangsel wordt genoemd of, in het Hebreeuws, Parocheth.

De Lochemse synagoge heeft in iedere geval over drie verschillende Voorhangsels beschikt. In het boekje van Jan Eefting over de Lochemse synagoge staan ze alle drie afgebeeld (p.29). Aanvankelijk werd gedacht dat niet één de oorlog overleefde. Wonder boven wonder werd begin 2018, in een depot van het N.I.K. , bij toeval een koffer teruggevonden met daarin twee Torah-manteltjes, een Biema-kleedje en een Voorhangsel. Uit het geborduurde opschrift kon de ontdekker aflezen dat het Voorhangsel afkomstig was uit de Lochemse synagoge. Vervolgens ontstonden er gesprekken en onderhandelingen tussen de vertegenwoordiger van het N.I.K., op dat de moment eigenaar van de inhoud van de bewuste koffer, en de Stichting Synagoge Lochem. De mogelijkheden tot retournering – geen vanzelfsprekende aangelegenheid – en de benodigde restauratieplannen werden doorgesproken. Uiteindelijk werd overeengekomen dat teruggave aan Lochem mogelijk was maar dat er dan wel een professioneel restauratieplan gevolgd zou moeten worden waarvan de kosten de SSL moesten worden gedragen. Een en ander kon ten slotte in 2018 worden gerealiseerd, mede dankzij een schenking voor de restauratiekosten. De twee Torah-mantelthes en het Biema-kleedje zijn wel gestabiliseerd maar (nog) niet gerestaureerd. Er wordt nagedacht over eventuele toepassing en presentatie. De restauratie werd uitgevoerd in het atelier van Icat Textielrestauratie in Cruquius. Op vrijdag 7 december 2018 heeft de feestelijke onthulling van het Voorhangsel plaatsgevonden.

Het Voorhangsel is rijkelijk versierd met een onder meer een gekroond wapen gedragen door twee klimmende leeuwen – wellicht de leeuwen uit het stadswapen van Lochem -, bloemen en palmetten, een schildje met een Davidster en twee handen. Die twee handen staan waarschijnlijk voor de handen van Aaron, de eerste hogepriester in de Tempel. De met goudborduursel versierde rand boven het wapen is voorzien van een zestal Palmetten, een gestileerd bladmotief dat we ook in de ornamentiek van de plafondrand terugvinden.

De tekst vertelt dat het voorhangsel in 1932 is geschonken aan de ‘Kehilla’, de Joodse gemeente, van Lochem door de ‘Chewre’. De Chewre was een soort vereniging binnen de gemeente die zich met name bezighield met restauraties van het ceremoniële textiel en het vervaardigen van de witte doodskleden voor de overledenen.